Foclóir Gaeilge–Béarla
Ó Dónaill, 1977
An Foclóir Beag
Ó Dónaill & Ua Maoileoin, 1991
English–Irish Dictionary
de Bhaldraithe, 1959
Grammar
Pronunciation
teorannú
teorantach
teorantacht
thall
thar
thart
theas
thiar
thíos
thoir
thú
thuaidh
thuas
thuasluaite
tí
tiachóg
tiara
tiaradh
tiaráil
tiargáil
tiarna
tiarnas
tiarnúil
thiar dob & aid an treo a dtéann an ghrian faoi; taobh an chúil nó an droma de rud (tá sé taobh thiar díom); ag an deireadh (i ndeireadh a shaoil thiar; tráthnóna thiar); i bhfad siar (thiar sa seanreacht); cúl (tá thiar orm le mo chuid oibre)
DEFINITIONS AND PHRASES
IN AN FOCLÓIR BEAG
giota breise thiar le rud (mar scéal, leabhar etc.)
ón aird thiar; ón taobh thiar (tar aniar ó mo chúl); ó bheith sínte siar (d'éirigh sé aniar sa leaba); chugat féin (tá teacht aniar ionat)
ceann de dhá mheall bheaga feola thiar sa scornach
an taobh thiar de rud (cúl do chinn, cúl an tí); droim (cúl a thabhairt do rud; thug sé cúl lena mhuintir); deireadh (cúl an ghluaisteáin; an féar cúil); siar, taobh thiar (dul ar gcúl; clog a chur ar gcúl; marcaíocht ar cúla); taca, taisce (cúl airgid; cúl taca; an dream atá ar a chúl); iargúltacht (coillte cúil); folt gruaige; (le cluichí) (i) cosantóir (ii) báire
caint faoi dhuine taobh thiar dá chúl
an taobh thiar; áit iargúlta
thiar amuigh ar fad
thiar ar fad, chun cúil
ar deireadh thiar thall
taobh thiar de (ag siúl i mo dhiaidh); tar éis (i ndiaidh a sé a chlog); ar thóir (tá sé i ndiaidh an airgid orm)
an talamh seo uile agus a bhfuil ann agus san aer os a chionn; an chruinne; an saol; cuid den domhan (an domhan thoir, thiar); a lán, an-chuid (rinne sé an domhan oibre; bhí an domhan daoine ann; áthas an domhain)
an taobh thiar den chorp; cúl ruda (droim láimhe, coise; droim cathaoireach); barr nó mullach (droim na cruinne, droim bóthair, droim sléibhe); tonn
thar; taobh thiar de
poll nó scoilt an-domhain; domhain farraige nó talún; áit etc. i bhfad thiar nó thíos (i nduibheagán na hoíche, an éadóchais)
an chuid d'ainmhí, d'eitleán etc., a ghobann uaidh siar; an taobh thiar de dhuine nó de rud (ná bí crochta as m'eireaball; líon eireabaill); íochtar (eireaball cóta, léine)
tráthnóna thiar, oíche
gléas análaithe éisc, cosúil le hoscailt taobh thiar dá cheann
cineál de bhád beag seoil ar an gcósta thiar
an taobh thiar theas
an réigiún thiar (iarthar Éireann); an chuid thiar, an iargúil (iarthar an tí, sna hiarthar seo); tóin
an taobh thiar thuaidh
log sa chos taobh thiar den ghlúin; blúire nó gráinne beag (ioscaid tobac, tae); iarracht bheag (ioscaid ghaoil)
taobh thiar
gluaiseacht taobh thiar (lean an carr sin); tóraíocht (lean na madraí é); comhlíonadh (riail, nós a leanúint); roinnt le (leanann contúirt é sin); bheith cosúil le (níor lean sé a athair); cloí, tacú, le (lucht leanúna); coinneáil ar aghaidh le (lean ar do scéal, lean sé dá chúrsa; lean leat, ort)
bád beag leibhéalta adhmaid agus í cearnógach amuigh agus thiar
eitleán gan liáin faoi chumhacht scairdinnill a thiomáintear le tolg aeir théite a fhórsáiltear tri phíobáin taobh thiar (Tugtar scairdtiomáint air seo)
paiste leathdhorcha; cruth ruda ar an talamh, ar bhalla etc., mar a chaitheann solas ón taobh thiar de; scailp, clúdach (ar scáth na gréine; cuir scáth folaigh ort); foscadh, fothain (ar scáth an Tiarna; dul ar scáth talún; scáth fearthainne); íomhá, scáil (scáth i scáthán); taibhse; eagla, faitíos (gan scáth gan eagla); náire, támáilteacht
go dtí an aird thiar (siar go Gaillimh); i leith an chúil (druid siar ón tine; lig sé siar a chluasa; chuaigh sé siar ar a fhocal); i leith an droma (luí, suí, siar); isteach, síos (ól siar é, níos faide siar sa pholl); go dtí am níos luaithe (clog a chur siar; i bhfad siar); iargúlta (baile i bhfad siar); ar athlá (cuireadh siar an cruinniú); gearr (tá na ba siar sa bhainne)
an treo a n-éiríonn an ghrian, os coinne an phointe thiar
luath (chomh túisce is a dúirt sé é; ní túisce thoir ná thiar iad, an rud is túisce chugat)
