Foclóir Gaeilge–Béarla
Ó Dónaill, 1977
An Foclóir Beag
Ó Dónaill & Ua Maoileoin, 1991
English–Irish Dictionary
de Bhaldraithe, 1959
Grammar
Pronunciation
thall
thar
thart
theas
thiar
thíos
thoir
thú
thuaidh
thuas
thuasluaite
tí
tiachóg
tiara
tiaradh
tiaráil
tiargáil
tiarna
tiarnas
tiarnúil
tiarpa
tic
ticéad
thú faoi tú
DEFINITIONS AND PHRASES
IN AN FOCLÓIR BEAG
fear den scoth; 'mo chroí thú!'
siúd is (go), ainneoin (cé nach gcreidim thú; cé gur láidir an fear é)
cleas cam, feall, caimiléireacht; clipe beag géar i mbeach, i bplandaí etc. a phriocfadh agus a ghortódh thú
togha fir (mná)! mo sheacht mh'anam thú!
cur ar leith le húsáid i gcomhair cúraimí naofa (eaglais a choisreacan); fíor na croise a ghearradh, beannú (uisce coisricthe; coisric thú féin)
bailiú, cruinniú; cúbadh (conlaigh thú féin)
éirí tuirseach nó a dhéanamh tuirseach, traochadh (ná coir thú féin leis; d'éirigh sé cortha de)
bogadh nó gluaiseacht dá laghad (do lámh a chorraí; corraigh thú féin); tógáil, adhaint (is furasta é a chorraí)
a chorródh thú
an ball cuasach sa chorp a oibríonn ar nós pumpa chun an fhuil a chur ag rith trí na cuislí; lár nó meán ruda ar bith (croí na ceiste); aigne, meon (croí bog; croí éadrom, croí na féile); spiorad, misneach (níl croí circe aige); grá (mo chroí thú!)
rabhadh, foláireamh; aire (fainic thú féin)
féar dá siúlfá air a chreidtear go mbuailfeadh ocras thú
déanamh gaisce, ligean ort gur fear thú
sláintiúil; slán, saor ó ghalar nó ó locht; go maith don tsláinte (bia folláin); maith an bhail (b'fholláin duit nach bhfaca sé thú)
glao, scairt (gairm na cuaiche); fógra tionóil (gairm scoile, gairm slógaidh); cuireadh chun seirbhíse (tá gairm ó Dhia aige); ceird (gairm bheatha); gáir mholta (mo ghairm thú!)
(moladh) mo cheol thú! (comhbhrón) tá trua agam duit
briathar aitheantais nó aicmithe (is é féin atá ann; ní hé Brian é; dá mba mise thú; ní hionann iad; ní gorm atá sé; an cnoc is airde is é is fuaire; ní liomsa é; is amárach a thiocfaidh sé; ní go réidh a scar sé leis; ó d'imigh tú is ea a tharlaigh sé; ní den dream sin mé; an gloine é? is ea)
gamhain óg; grá geal (mo lao thú)
aon rud a phriocfadh thú (ar nós, dealg, cealg, ionga, cait etc.)
aoibhneas a chur ar dhuine (cuideachta a mhealladh le ceol); bréagadh (mheall sé leis sinn); cluain a chur ar dhuine (ná mealltar thú le caint mar sin)
dúiseacht; corraí (múscail thú féin)
focal a léiríonn an diúltach le copail nó briathra (ní bhuaileann tú, ní bhuailfeá, é; ní fhaca mé thú; ní bhfuair mé é; ní maith liom é; ní fear a bhí ann ach bean)
aon substaint a d'fhágfadh dona nó marbh thú ar í a shlogadh nó a thógáil isteach sa chorp; goimh, binb, gangaid (bhí nimh ar a chuid cainte; gaoth, fuacht, nimhe)
a dhéanamh oiriúnach, cur in oiriúint, bheith oiriúnach (ní oiriúnaíonn sé thú)
a chuirfeadh ar meisce thú
rud éigin a deirtear, abairt, focal (níor creideadh mo ráite); rud a chur i bhfocail, labhairt (abair é seo dom; ní dúirt sé dada); aithris (abair do phaidreacha); insint (déarfaidh mé le d'athair thú; abair scéal); ordú (abair leis teacht); cur síos (sin mar atá ráite sa leabhar seo)
teacht nó tabhairt ar an saol; buanú, maireachtáil i bhfad (go saolaí Dia thú); breith (saolú Chríost)
cuntas stairiúil (scéal na hÉireann, mo bheatha); eachtra (scéal grinn); cuntas nó cur síos ar rud a tharla (scéal tubaisteach); nuacht (an bhfuil aon scéal nua agat?); cúrsa, cás (seo mar atá an scéal; sin scéal eile); cúis mhilleáin (maith an scéal thú)
lúbadh, straidhneáil (ná stang thú féin; bíomaí ag stangadh); lagú (táim stangtha ag an bhfuacht); croitheadh, stad (baineadh stangadh asam); stalc (stangadh gaoithe, triomaigh; tá an t-arán ina stangadh)
mo cheol thú, Dia leat!
cloí; caitheamh, ídiú (ná traoch thú féin leis an obair sin)
mothú comhbhá le daoine ina gcruachás (bhí trua aige dom; níl aon trua ann); cúis bhróin, díol trua (is mór an trua é; mo thrua thú!); feoil dhearg
(thú faoi réir briathair) mír a sheasann don té a bhfuiltear ag caint leis (is tú a dúirt é; ní aithním thú)
