Foclóir Gaeilge–Béarla
Ó Dónaill, 1977
An Foclóir Beag
Ó Dónaill & Ua Maoileoin, 1991
English–Irish Dictionary
de Bhaldraithe, 1959
Grammar
Pronunciation
adharc
adharcáil
adharcán
adhartán
adhascaid
adhastar
adhlacadh
adhmad
adhmaint
adhmhaidin
adhmhilleadh
adhmholadh
adhnua
adhradh
ádhúil
admháil
aduaidh
aduain
ae
aer
aerach
aeradróm
aeráid
adhmad fir1 ábhar siúinéireachta, tine, etc., a fhaightear as crainn; substaint, brí ► adhmad coille crainn ina seasamh ► adhmadóir fir3 ► adhmadóireacht bain3 ► adhmadúil aid2
DEFINITIONS AND PHRASES
IN AN FOCLÓIR BEAG
siúnta idir dhá chuid de rud (ar nós glúin, rúitín, ailt na méire, etc.); dual (in adhmad); airteagal (i gconradh); aiste scríbhneoireachta; an agus na sa Ghaeilge
ó áit nó ionad (bain as do phóca é, léigh mé as leabhar é, lig as an rang é, d'íoc sí as a tuarastal é, as measc na ndaoine, as gach aird); ó ábhar nó meán nó staid nó foinse (déanta as adhmad, nite as uisce, rinne sí as a stuaim féin é; baisteadh as a athair é); ó raon (as amharc, as éisteacht); i ndíth (as obair, as seilbh, tá sé as a mheabhair); de bharr (labhairt as fearg); dealú (a haon as a dó)
cumhdach tanaí nó snas éadrom ar adhmad
crúca, baclainn; píosa adhmaid nó miotail sáite i mballa nó sa talamh le rudaí a chrochadh air nó a cheangal de
árthach cruinn domhain déanta de chláir adhmaid agus fonsaí timpeall orthu, nó de mhiotal; tiúb mhiotail gunna
píosa fada miotail nó adhmaid; an ráille ag a seasann príosúnach i dteach cúirte; dlíodóirí i gcúirt
gléas ceoil adhmaid a bhfuil fuaim tholl aige
maide, píosa fada caol adhmaid
ainmhí géarfhiaclach faoi fhionnadh mín agus eireaball leathan a ghearrann adhmad agus a dhéanann dambaí in abhainn
rudaí a itheann daoine nó ainmhithe, beatha; adhmad, substaint (bia a bhaint as caint)
suíochán fada adhmaid; bord oibre (binse siúinéara); suíochán breithimh i gcúirt dlí; bruach (móna); seilf (chloiche)
píosa fada díreach trom adhmaid
meall mór adhmaid nó cloiche nó miotail, ceap
liathróid adhmaid a úsáidtear i gcluiche bollaí nó scidilí
píosa iarainn nó adhmaid le doras nó geata a choinneáil dúnta
aon árthach coinneála d'adhmad, de mhiotal, de chairtchlár etc.
pionna adhmaid nó miotail sáite i mballa faoi sheilf
codanna beaga a dhéanamh de (adhmad a bhriseadh); díobháil a dhéanamh de (do shláinte a bhriseadh); sárú (dlí a bhriseadh); cur as feidhm (duine a bhriseadh as a phost); ceansú, míniú (capall a bhriseadh); sóinseáil (airgead a bhriseadh); dul in olcas (an aimsir ag briseadh); cosc (balla ag briseadh na gaoithe); brúchtadh (bhris an gol uirthi); athrú go hinmheánach (bainne ag briseadh); cloí (briseadh na Bóinne); breacadh (briseadh an lae)
bothán adhmaid nó garbhábhair eile; seomra beag d'oifigigh nó do phaisinéirí ar bord loinge nó eitleáin
rud adhmaid i bhfoirm capaill a mharcaíonn páistí chun súgartha
carr a bhfuil sleamhnáin adhmaid nó miotail faoi chun sleamhnú ar shneachta
easnacha adhmaid i dtaobh báid
dhá shliogán adhmaid nó eabhair a chnagtar i gcoinne a chéile sa lámh mar thionlacan le damhsa, le hamhrán, agus le ceol giotáir
crann síorghlas buaircíneach agus adhmad crua ann
stumpa nó bloc adhmaid, cloiche etc.; stoc (tá sé ina cheap magaidh acu); múnla gréasaí chun bróga a dhéanamh nó a dheisiú; mol rotha; bloc (ceap tithe, ceap oifigí); leaba (ceap plandaí)
mias leata adhmaid; diosca ceoil
píosa trom adhmaid nó miotail ó cheann ceann báid fúithi thíos mar bhonn faoina creatlach
bata beag; blúire beag tanaí adhmaid chun tine etc.; aon ní cosúil le cipín (cipíní cos)
bruach farraige nó locha; cósta; cúil, carn (cladach éisc, adhmaid)
píosa tanaí leathan adhmaid (clár dubh, clár smúdála); bord, cuntar; clúdach pota nó bosca, claibín; dromchla leibhéalta (clár éadain, clár droma); machaire (clár Fódla); tábla, liosta (clár ainmneacha, clár ama); léiriú raidió nó teilifíse
scolb adhmaid etc. a chuirtear le géag bhriste chun í a choinneáil ina háit
fráma lataí nó tuigí; fráma adhmaid ar chúrsa ráis le léim ag reathaithe; paiste dearnála ar stoca; fráma agus spící miotail ann chun talamh treafa a bhriseadh agus a réiteach agus síolta a chlúdach, bráca fuirste
buille grod glórach; glór cosúil leis sin; cnap (cnag adhmaid, cloiche)
fás mór ard a bhfuil stoc is géaga is duilleoga air; polla, cuaille (crann loinge, crann brataí); lámh, stoc (crann spáide, crann speile); seafta, bíoma (crann deirice); fráma, déantús adhmaid (crann na páise, crann tógála); giota adhmaid a d'úsáidtí i gcrannchur (cuirimis ar chrainn é; ar mo chrann atá sé); adhmad (cos chrainn, saor crainn)
gabhlóg adhmaid agus sreang leaistice as gach beann de chun clocha beaga a chaitheamh leis
dual in adhmad; fadharcán
dreo adhmaid de cheal aeir
cros (an Chroch Chéasta); fráma adhmaid chun coirpigh a chrochadh air; fráma chun potaí a chrochadh air
cluiche ina dtiomáintear liathróidí adhmaid le buillí de mháilléad trí lúba iarainn ar léana
rud ar aon déanamh le + nó x; fráma mór adhmaid a gcrochtaí duine a bheadh daortha air fadó; siombail an chreidimh Chríostaí; angar, pionós (na crosa atá i ndán dúinn); cosc, bac (cros a chur in éadan ruda); dochar, millteanas (páistí ag déanamh cros)
coca nó stáca mór (cruach fhéir, cruach adhmaid); carn (cruach airgid)
polla (adhmaid, miotail nó coincréite) ina sheasamh cruinn díreach sa talamh; staic, post
crann mór láidir a bhfásann dearcáin air; an t-adhmad a fhaightear as
a léiríonn scaradh etc. (bain di é; scoir sé den obair); greamú, leanúint etc. (ceangail den chrann é; ná lean den chaint sin); suíomh (taobh thall den abhainn); bunús (duine de na Gearaltaigh; earraí de dhéantús na hÉireann); ábhar, líon (déanta d'adhmad; lán de dhaoine); cineál (amadán de dhuine, a leithéid de lá); cuid (an chéad lá den mhí; duine díobh); modh, meán (éirí de léim, briseadh de thaisme é); méid, oiread (ní raibh sé de chiall aige fanacht); mar iarthagairt (maidir liomsa de; ní fearr liom rud de); cúis, fáth (dá bhrí sin, dá bharr sin); fad aimsire (de shíor, de ghnáth); de + a4 = dá4 ; de + an = den; de + ar = dar3 ; de + ár2 = dár1 ; de + ar3 = dár2
fíor duine nó ainmhí agus í déanta amach as cloch nó adhmad nó miotal
meaisín a múnlaítear píosaí adhmaid nó miotail ann
adhmad giúise
triantán miotail nó adhmaid a chuirtear le rud chun é a fháscadh, nó isteach i rud chun é a scoilteadh
dath donn; adhmad crua donn
fráma fada agus céimeanna (nó rungaí) ann idir dhá phíosa fhada adhmaid nó miotail agus a chuirtear ina sheasamh le dreapadh air
