TORTHAÍ
IN FOCLÓIR GAEILGE—BÉARLA
craiceann, m. (gs. -cinn, pl. -cne). 1. Skin. ~ duine, ainmhí, human, animal, skin. ~ úill, oráiste, apple, orange, skin. ~ cáise, cheese rind. ~ caorach, sheepskin. Craicne prátaí, potato peelings. ~ an chinn, scalp. ~ ar chneá, skin, cicatrice, on wound. Geal, dubh, sa chraiceann, clear-, dark-, skinned. Fliuch go ~, wet to the skin. Bheith i do chraiceann, to be in one’s pelt. Bhí sé ina chraiceann dearg, he was stark naked. An ~ a bhaint de rud, to skin sth. Ná bain an ~ díom, don’t flay me with your tongue. An ~ a chur, to shed skin. Prov: Is iomaí ~ a chuireas an óige di, a young person goes through many phases. Bheith as do chraiceann, to be beside oneself with anger. Léim, chuaigh, sé as a chraiceann, he jumped out of his skin, went wild with rage. Dá gcuirfeá an taobh dearg de do chraiceann amach, no matter how much you may rave and storm. An ~ a théamh ag duine, to make s.o. sweat; to beat, work, s.o. hard. B’éigean dó fuarú sa chraiceann ar théigh sé ann, he had to cool down of his own accord. Bheith ar crith i do chraiceann, to be quaking with fear. Bhí eagla a chraicinn air romhainn, he was in mortal fear of us. Ar do chraiceann, ar chraiceann do chluaise, ná déan é, on your life don’t do it. D’imigh sé an méid a bhí ina chraiceann, he made off as fast as he could. An ~ is a luach a bheith agat, to have it both ways. Is réidh stiall de chraiceann duine eile agaibh, you have little regard for other people’s character. Ag teacht chun craicinn, (of animal) getting sleek. Níl iompar a chraicinn ann, he is weak and limp. Tá lán a chraicinn fós ann, he is still a full-bodied, robust, man. S.a. bog2 1 (d), coirt1 1(b). 2. Surface. ~ uisce, toinne, talún, surface of water, of wave, of land. I g~ an uisce, beneath the surface of the water, awash. Tá ~ ar an bhfarraige, the sea is smooth. An ~ a bhaint den chréafóg, to remove the surface sod from the clay. 3. Finish, polish. (a) ~ a chur ar rud, to give a proper finish to sth. Tá ~ ar an obair agat, you have given the work a finished appearance. Tá ~ na fírinne air, it rings true. Chuir sé ~ ar an scéal, he polished the story; he made the story sound plausible. Is furasta ~ a chur ar scéal, ar laoi, dó, he is easily imposed upon. Scéal gan chraiceann, badly-told, improbable, story. (b) ~ a chur ar phunt, to get a pound together. 4. F: Bualadh, déanamh, craicinn, sexual intercourse. ~ gan choinníoll, loose, faithless, person. 5. ~ circe, gé, gooseflesh.
ABAIRTÍ
IN FOCLÓIR GAEILGE—BÉARLA
Tá ~ ina chraiceann, his skin is inflamed.
D’aithneoinn a chraiceann ar tom, ar crann, I’d know him anywhere.
Craiceann buí bealaithe, yellow oily skin.
Tá ~ ina chraiceann, his skin is at fever heat.
Craiceann ~ mín, soft smooth skin.
Is ~ atá do chraiceann ort; is ~ a d’fhás an olann ort, you are easily imposed upon.
~ sa chraiceann, sallow-skinned, of sallow complexion.
Buífidh an ghrian do chraiceann, the sun will tan your skin.
Craiceann, fionnadh, a chaitheamh, to cast skin, coat.
Tháinig ~í ar mo chraiceann, my flesh began to creep.
An craiceann, an salachar, a chartadh de rud, to scrape the skin, the dirt, off sth.
Ar do chluas, ar chraiceann do chluaise, ná déan é, don’t do it or you will bring a storm about your ears.
Níl ann ach na ~a agus an craiceann, he is only skin and bone.
Tá na ~a ag teacht tríd an gcraiceann aige, his bones are protruding through his skin.
Idir choirt is chraiceann, lock, stock and barrel.
Craiceann coirtithe, tanned, swarthy, skin.
Ar ~ ina chraiceann, quaking in his boots.
Craiceann ~, swarthy skin.
An craiceann a chur, to slough skin.
Níl ~ ná déanamh (caoi, craiceann, crot) air, it has neither shape nor form.
Dul idir an craiceann is an ~, to interfere in family affairs.
~ de chraiceann sailí, strip of willow-bark.
~ sa chraiceann, dark-skinned, swarthy.
Chuir tú ~ a choirp, a chraicinn, air, you made him shake in his shoes.
~na chraiceann, under his skin.
D’fheannfadh sé dreancaid ar a craiceann, ‘he would flay a flea for its skin’, he is extremely mean.
~ go craiceann, wet to the skin.
Bhí siad ag ~áil as a gcraiceann, they were extremely excited.
~ craicinn, croí, súl, inchinne, skin, heart, eye, brain, disease.
Craiceann, muineál, ~, white skin, neck.
1. ~ ar chraiceann, ar chneá, ar phráta, scab on skin, on wound, on potato.
Craiceann, dreach, ~, clear skin, complexion.
Ghlan a chraiceann, his skin cleared.
Tá ~ i gcraiceann na bó, the cow has a sleek hide.
Bhí sé ag imeacht as a chraiceann, he was jumping out of his skin.
Fuair sé ~ a chraicinn, he got as much as he could bear.
~ craicinn, leather jerkin.
Tá an choirt, an craiceann, an clúdach, ag imeacht ina ~anna, the bark, the skin, the cover, is peeling off.
Buaileadh ~ a chraicinn air, he got a good hiding.
Craiceann, leiceann, ~, smooth skin, cheek.
~ sé é féin go craiceann, he stripped himself to the skin.
Chuir sé cáithníní ag ~ ar mo chraiceann, it made my flesh creep.
Roic i gcraiceann uisce, ripples on surface of water.
~ i gcraiceann, tear in skin.
~ cnáibe, craicinn, lín, hemp-, hide-, flax-, rope.
~ craicinn, skin eruption.
Coirt, craiceann, péint, ag ~adh, bark, skin, paint, peeling off.