Foclóir Gaeilge–Béarla
Ó Dónaill, 1977
An Foclóir Beag
Ó Dónaill & Ua Maoileoin, 1991
English–Irish Dictionary
de Bhaldraithe, 1959
Grammar
Pronunciation
gúna
gúnadóir
gunail
gúnga
gunna
gunnadóir
gunnán
gus
gúshnáth
gusta
gustal
gustalach
guta
gúta
guth
guthaíocht
guthán
habal
haca
hácaeir
haileabó
háilléar
DEFINITIONS AND PHRASES
IN AN FOCLÓIR BEAG
ceann den dá rud chrua cosúil le cnámh a fhásann ar cheann ainmhithe áirithe (ar nós eallach, fianna etc.); cuach óil; gob (diallaite, ancaire, etc.); gléas ceoil gaoithe (a bhíodh déanta as adharc uair amháin, ach gur gléas miotail atá inniu ann); gléas rabhaidh (i bhfeithicil)
a rá amach go hoscailte; bheith sásta a rá gur mar sin atá; nóta á rá go bhfuair tú nó gur íoc tú as rud éigin; faoistin a dhéanamh i gcoir
brón gur tharla rud mar a tharla sé; náire, ceann faoi
gan aird a thabhairt ar (dá ainneoin sin is uile); in aghaidh tola, gan buíochas do (rinne sé de m'ainneoin é); cé go (ainneoin gur iarr mé air stad)
céannacht duine nó ruda a bheith agat toisc gur bhuail tú leis cheana; aitheantas a thabhairt do (ní aithníonn sé a ghaolta feasta); idirdhealú (aithint idir an mhaith agus an t-olc); brath, mothú (d'aithin sé go raibh fearg orm)
bata crúcáin mar a bhíodh ag aoirí caorach sna scéalta, nó mar a bhíonn ag easpag mar chomhartha gur aoire spioradálta é; lúibín gruaige
siúd is (go), ainneoin (cé nach gcreidim thú; cé gur láidir an fear é)
dealraitheach (tá sé cosúil lena athair; is cosúil gur fíor é); measartha, cuibheasach (aimsir chosúil)
foraois a bhfuil an fás chomh tiubh sin inti gur deacair gabháil tríthi
i ndiaidh (tar éis a naoi, tar éis imeacht dó); cé, bíodh, go (tar éis gur crosadh air é)
imeacht ó áit nó ó rud; ligean do rud fanacht, nó é a chur, mar a bhfuil sé (doras a fhágáil dúnta; fuílleach a fhágáil); titim siar, teip (fágadh sa rás é); cur nó gan a chur san áireamh (fágann sin gur fíor é); laige, locht (tá fágáil éigin ann); geasa (d'fhág sé na fágálacha sin orainn)
déanamh gaisce, ligean ort gur fear thú
duine a ligeann air gur duine macánta etc. é nuair nach ea
fostú ruda ag duine agus tar éis an luach iomlán a bheith íoctha ina chodanna beaga aige gur leis féin ansin é
a úsáidtear le briathra i gcaint indíreach (gur ina ionad san aimsir chaite)(deir sé go bhfuil ocras air, fan go bhfeicfidh mé, b'fhada liom go mbeadh sé déanta agam)
(sa ghramadach) cáilíocht ainmfhocail a fhágann de ghnáth gur féidir é a rá leis nuair atá sé firinscneach agus í nuair atá sé baininscneach (Níl aon inscne neodrach sa Ghaeilge anois)
tomhas (ualach a mheá; do chuid cainte a mheá); meas (ná meáigh gur amadán mise agat); scála tomhais (cuir sa mheá é; idir dhá cheann na meá); meáchan, tomhas áirithe (meá chruithneachta)
mura mbeadh (murach sin, murach go bhfaca mé iad, murach gur labhair tú liom)
mothú mairgiúil nó buartha a thagann ar dhuine toisc gur theip air nó go ndearna sé rud éigin as an tslí nó go mbraitheann sé ciontach ar chuma éigin; scáth, cúthaileacht
a dhéanamh nocht nó éirí nocht (do cheann, do chorp, a nochtadh); an chlúid nó an craiceann a bhaint de rud (cábla a nochtadh; coinín a nochtadh); taispeáint, foilsiú (rún a nochtadh; nó gur nocht an ghrian ar an aer)
sroicheadh (gur ráinigh sé béal toinne); tarlú (ráinigh dó a bheith ann; ráiníonn sé go bhfuil deabhadh orm; ráineodh go mbeadh sé déanach); éirí (ráinigh leis an obair a chríochnú in am)
deannach, cré, láib, ola, gréisc, nó smál ar bith eile a thruaillíonn rud i gcaoi gur gá é a ghlanadh; (le caint, smaointe etc.) gáirsiúlacht; (le talamh) fiaile; ceobhrán, brádán (salachar báistí)
daor, duine atá i ndaoirse toisc gur le duine eile é; duine a oibríonn go dian ar bheagán cúitimh, rábálaí
dúnadh céarach nó luaidhe a chuirtear ar cháipéis mar chruthú gur fíorcháipéis í agus nach brionnaithe atá sí, nó ar rud ar bith ionas nach féidir é a oscailt gan an dúnadh a bhriseadh; marc, iarsma (d'fhág an aicíd a séala air)
marc os cionn guta a deir gur guta fada é
an teagasc a deir gur leis na daoine go léir le chéile saibhreas na tíre (talamh, tionscail, mianaigh, etc.) agus nach le húinéirí príobháideacha ar leithligh, agus gur cheart don phobal a shocrú conas a úsáidfear na hacmhainní seo
ainneoin (ar a shon gur tú a dúirt é)
blúire beag de pháipéar daite agus é greamaitheach ar thaobh amháin le cur ar litir etc. mar dhearbhú gur íocadh an postas, etc. (stampa poist); marc (stampa rubair, stampa na hoifige); rian (d'fhág sé stampa a bhróige air); cuma (tá stampa an bhithiúnaigh air)
