Foclóir Gaeilge–Béarla
Ó Dónaill, 1977
An Foclóir Beag
Ó Dónaill & Ua Maoileoin, 1991
English–Irish Dictionary
de Bhaldraithe, 1959
Gramadach
Foghraíocht
rigín
ríl
rilíf
rilleadh
rilleán
ríméad
rince
rinn
rinse
rinseáil
ríochan
ríochas
riocht
ríocht
ríofa
ríog
ríoga
ríomh
ríomhaire
ríon
riosól
rírá
ris
rinn1 bain2 bior, pointe; barr, mullach (ó rinn go sáil); ceann tíre; bior claímh nó scine ► rinneach aid1
rinn2 fir réalta, pláinéad
SAINMHÍNITHE AGUS ABAIRTÍ
SAN FHOCLÓIR BEAG
cáineadh ar dhuine as rud éigin a rinne sé nó a dúirt sé
gan aird a thabhairt ar (dá ainneoin sin is uile); in aghaidh tola, gan buíochas do (rinne sé de m'ainneoin é); cé go (ainneoin gur iarr mé air stad)
buairt faoi rud éigin a rinne tú nár cheart duit a dhéanamh; brón (tá aithreachas orm)
ó áit nó ionad (bain as do phóca é, léigh mé as leabhar é, lig as an rang é, d'íoc sí as a tuarastal é, as measc na ndaoine, as gach aird); ó ábhar nó meán nó staid nó foinse (déanta as adhmad, nite as uisce, rinne sí as a stuaim féin é; baisteadh as a athair é); ó raon (as amharc, as éisteacht); i ndíth (as obair, as seilbh, tá sé as a mheabhair); de bharr (labhairt as fearg); dealú (a haon as a dó)
marc a chuirtear ar rud lena thaispeáint cé leis é nó cé a rinne é
báúil le duine as fabhar éigin a rinne sé duit
rinn talún ag gobadh amach san fharraige
rinn claímh; féasóg a fhásann ar dhias eorna; buile, fearg (tháinig colg air)
marc (comhartha cluaise, comhartha ceiste); nod a thugann rud le fios (rinne sé comhartha dom); tuar a léiríonn rud atá le teacht (comhartha fearthainne); rian, cosúlacht (comhartha scine; ní bhfuair sé ach comhartha); aird, ceann (ná tóg aon chomhartha de); fógra, méar eolais (comharthaí bóthair); rian aitheantais (comharthaí aithne, comharthaí sóirt)
buairt faoi chaill duine eile (rinne siad comhbhrón léi faoi bhás a hathar)
corp marbh; ceann de reanna reimhe
= do3 + a4 (thug sé dá mhac é; rinne sí dá máthair é; gheall siad dá gclann é) de + a4 (duine dá chairde; bean dá gaolta; cuid dá dtailte)
cur i gcrích nó ar fáil (obair a dhéanamh); comhlíonadh (an carghas, do dhualgas, a dhéanamh); cleachtadh (léann nó eolas a dhéanamh); cur le chéile (rinne Dia an domhan, bád a dhéanamh); ullmhú, cóiriú (an dinnéar a dhéanamh); cruthú (déanfaidh sé lá maith fós); sroicheadh (talamh a dhéanamh, na ceithre scór a dhéanamh); tarraingt (achrann a dhéanamh); bheith páirteach i (comhrá, greann, a dhéanamh); tabhairt (seanmóir a dhéanamh); (le haidiacht) (rinne sé tuirseach mé); ceapadh (tá mé ag déanamh go bhfuil an ceart agat; déanaim amach go bhfuil); cruth (rud ar dhéanamh uibhe); bheith sásta le (caithfidh tú déanamh leis, as)
toil, aontú (ní dá deoin a rinne sí é)
an talamh seo uile agus a bhfuil ann agus san aer os a chionn; an chruinne; an saol; cuid den domhan (an domhan thoir, thiar); a lán, an-chuid (rinne sé an domhan oibre; bhí an domhan daoine ann; áthas an domhain)
am crúite bó; go déanach ar maidin, nóin; seal tamaill, eadarlúid (rinne siad eadra cainte)
fórsa, tábhacht; feidhm, maitheas; tairbhe, ábaltacht (duine nó rud a bhfuil éifeacht ann); éacht, barr feabhais (rinne sé éifeacht leis an léann)
fórsa iomarcach (rinne sé éigean air; slad is éigean) gá, riachtanas (rud ab éigean a dhéanamh)
ar nós, ar chuma, cosúil le (fearacht an fhir eile; fearacht mar a rinne sé cheana)
focal a chuireann béim ar an bhfocal a thagann roimhe agus a dhealaíonn ó rudaí eile é (é féin a rinne é; eadrainn féin atá sé; go deimhin féin); fiú amháin (mar sin féin; dá mbeadh bean féin aige)
soc éin; soc ar bith, pus (gob a chur ort féin); pointe (gob pinn); rinn (gob gainimh)
cion nó searc mhór (idir fear agus bean, nó idir dhaoine); léiriú ceana (níor ghráigh mé riamh é); an té a ghráitear (a ghrá mo chroí); déirc, gar (le grá dia orm a rinne sé é)
ceann tíre, rinn
(láimh in abairtí áirithe) an ghéag ón ngualainn anuas; crobh, an chuid den ghéag ón rosta anuas; páirt (lámh chúnta, lámh a bheith agat i rud); riar, stiúradh (cúram a ghlacadh ar láimh); scil (tá an-lámh aige); obair (rinne sé an-lámh air); comhiarracht (ag obair as láimh a chéile); coinneáil, cosaint (tugadh ar láimh é); cúram (faoi láimh dochtúra); gealltanas (seo mo lámh duit); diúltú (droim láimhe a thabhairt le duine); foréigean, neart (lámh láidir, an lámh uachtair); síniú (cuir do lámh leis sin); peannaireacht, scríobh (is deas an lámh atá aige); biorán (lámha cloig); an chuid de rud a mbeirtear greim air (lámh buicéid, maide rámha); tomhas (le capall) ceithre horlaí, (le hiasc, plandaí etc.) trí cinn
meáchan neamhchothrom, míchothrom; éagóir, foréigean (rinne siad leatrom air)
toil, deoin (rinne sé dá leointe féin é)
athrú, athrach (malairt éadaigh, aeir, saoil); babhtáil (rud a fháil ar malairt; rinne siad malairt áite le chéile)
an té atá ag caint (is mé a rinne é; ná buail mé)
nádúrtha, normálta; ceart (rinne sé rud nach raibh óraice)
cuid, píosa, blúire; taobh, lámh (ghlac sé páirt ann; páirt duine a thógáil); comhluadar, caidreamh (ná bíodh baint ná páirt agat leo); cion, cairdeas (lucht gaoil agus páirte; a leanbh na páirte); páirtíocht, comhar (rinne sé i bpáirt liom é)
píosa rua airgid cothrom leis an gcéadú cuid de phunt; suim airgid (rinne tú pingin mhaith air)
ponc (a haon pointe a dó); céim; spota, nóiméad (pointe fiuchta; d'imigh sé ar an bpointe); bior, rinn (pointe bioráin, pointe tíre); mír, sonra (argóint pointe ar phointe); aird de chuid an chompáis; scór i gcúrsaí spóirt (báire is dhá phointe)
cur sna cosa ar luas; (le huisce) imeacht go faíoch; síneadh (rinn ag rith amach san fharraige); scaoileadh (rith an tsnaidhm); ídiú, caitheamh (tá a théarma rite); cur ag rás (capall a rith); cur ar siúl, reáchtáil (gnó, rince, a rith); achtaí, reachtú (rún a rith); déanamh (poitín a rith); críochnú (tá sé rite ina dhochtúir); imeacht gann ar fad i (rite as bia, as airgead); gabháil le, baint le (tá an tréith sin ag rith leis); éirí le (má ritheann liom); ráchairt, éileamh (rith ar earraí); taom (rith tinnis, rití fuachta); scaoilteacht, buinneach (chuir an bia úd rith air); scoth (an chéad rith den phlúr)
ní éigin gan a ainm a lua (an rud sin a cheannaigh tú); cúrsa, scéal (an rud a tharla, atá le rá agam); gníomh, beart (an rud a rinne sé); créatúr beo (tá rud beag aici; an rud óg; nach é an rud salach é); acmhainn, sochar (tá rud aige sin; fuair sé rud maith orthu); ní a iarrtar (déan rud ar d'athair); imní, brón (ná bíodh rud ort faoi)
béiceadh; glaoch, gairm (ainm, rolla, a scairteadh); briseadh amach, pléascadh (scairt an ghrian; rinne sé scairteadh gáire)
gearradh, feannadh; scrios (rinne an ghaoth sceanach ar na barra)
an uimhir 7; (mar aid. bhéime) (rinne mé mo sheacht ndícheall leis)
feidhm a bhaint as an intinn (ag smaoineamh go domhain; rinne mé smaoineamh i m'intinn); tuairim, cuimhneamh (is maith an smaoineamh é; le smaoineamh nó le briathar; ag smaoineamh ar é a dhéanamh)
faoiste fáiste, neamhní (rinne sé spior spear den argóint, den scéal)
fearas biorach a chaitheann marcach ar a sháil lena mbrostaíonn sé a chapall chun cinn; rinn, pointe (spor sléibhe, talún)
círín nó cuircín éin; píosa craicinn ar sileadh le hainmhí; athsmig; faithne; rinn, spor (carraige)
strus, dua (rinne sé gan stró é); cosc, moill (níor chuir sé cosc ná stró orm); saibhreas, maoin shaolta (lucht stró; ar bheagán stró); mórchúis, maíomh; éirí croí
staidéaracht; ciall, gaois, críonnacht; foighne (tá stuaim mhór aici leis na páistí); intleacht, scil (as a stuaim féin a rinne sé é)
cúl taca, teannta (thug sé tacaíocht dom, rinne sé tacaíocht liom)
toiliú, déanamh de réir do thola (rinne sé mar a thogair sé); toil, mian (ar togradh)
marc nó suaitheantas speisialta a bhaineann le duine nó comhlacht ar leith a chuirtear ar earraí lena thaispeáint cé a rinne iad
